Жамоатчилик экспертизаси ўтказилган яна бир норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаси хусусида

“Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси тўғрисида”ги Қонуннинг 22-моддасида белгиланган Савдо-саноат палатасининг қонун ижодкорлиги соҳасидаги ваколатларини амалга оширган ҳолда, Палата томонидан қонунчилик ҳужжатлари лойиҳалари юзасидан Жамоатчилик экспертизалари ўтказилиб, уларнинг тадбиркорлик фаолиятига таъсирини баҳолаган ҳолда, салбий ҳамда ижобий характердаги Хулосалар бериб келинмоқда.

Хусусан, жорий йилнинг ўтган даври мобайнида 95 та норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаси Палата томонидан кўриб чиқилиб, Жамоатчилик экспертизаси хулосалари берилди.

Мисол учун, Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси томонидан ишлаб чиқилган Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Солиқ органлари томонидан давлат органлари маълумотлар базасидан фойдаланишни тартибга солиш тўғрисида”ги Қарори (ID-56743) лойиҳаси  жамоатчилик экспертизасидан  ўтказилиб, у юзасидан қуйидагича Жамоатчилик экспертизаси хулосаси берилди:

1. Лойиҳа 5-бандига кўра, “Давлат солиқ қўмитаси солиқ тўлашдан бўйин товлаш ҳолатларининг олдини олишга қаратилган тадбирларини давом эттирган ҳолда 2022 йил 1 октябрга қадар Молия вазирлиги, Қурилиш вазирлиги ва “Ўзбекистон Республика товар-хом ашё биржаси”  АЖ билан биргаликда тадбиркорлик субъектларининг биржа савдоларида ҳамда давлат харидлари бўйича ўтказиладиган электрон савдо ва тендерларда Давлат солиқ қўмитаси томонидан баҳоланган солиқ хавфи даражасидан келиб чиққан ҳолда иштирок этиш ҳуқуқини белгиловчи тартибни ишлаб чиқсин”, - деб белгиланган.

Лойиҳага тушунтириш хатида келтирилишича, бунда солиқ қонунчилигини бузган солиқ тўловчиларга нисбатан жавобгарлик муқаррарлигини таъминлаш ва солиқ тўламаслик хавфи юқори бўлган солиқ тўловчиларининг биржа савдоларида ҳамда давлат харидлари бўйича ўтказиладиган электрон савдо ва тендерларда Давлат солиқ қўмитаси томонидан баҳоланган солиқ хавфи даражасидан келиб чиққан ҳолда иштирок этиш ҳуқуқини белгиловчи тартиб ишлаб чиқиш назарда тутилмоқда.

Бироқ, шуни инобатга олиш лозимки, бундай тартибнинг жорий этилиши айнан бир ҳуқуқбузарлик учун қайта ва қайта жавобгарликка тортилишга сабаб бўлади.

Ваҳолангки, амалдаги қонунчиликка кўра, солиқлар ёки бошқа мажбурий тўловларни тўлашдан бўйин товлаш учун маъмурий (МЖтК 174-моддасида) ва жиноий (Жиноят кодекси 184-моддасида) жавобгарлик белгиланган.

Бундан ташқари, тадбиркорлик субъектлари ўзларига боғлиқ бўлмаган ҳолда ҳам солиқ хавфи юқори бўлган тоифага тушиб қолишлари мумкин. Бундай ҳолатларда эса, тадбиркорларнинг ҳуқуқлари асоссиз равишда чекланади.

Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда, бундай янги тартибни ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқ эмас.

Шу боис, лойиҳа 5-бандини чиқариб ташлаш лозим.

2. Лойиҳа 2-иловаси 16-18-бандларига кўра, Давлат солиқ қўмитасига электрон сўров асосида маълумот тақдим этадиган ва кейинчалик маълумотлар базасидан авторизация ҳуқуқи асосида фойдаланиш ҳамда маълумотлар базаси интеграция қилинадиган давлат органлари ва ташкилотлари сифатида Uzcard - “Ягона умумреспублика процессинг маркази” МЧЖ, Humo - “Миллий банклараро процессинг маркази” МЧЖ ва суғурта ташкилотлари белгиланган.

Қайд этиш лозимки, ушбу ташкилотлар мазкур илова номига ҳамда лойиҳани ишлаб чиқиш учун асос бўлган Қарор нормаси талабларига зид равишда келтирилган.

Хусусан,  Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 30 декабрдаги ПҚ-73-сон қарори билан тасдиқланган Йўл харитасининг 33-бандига кўра, солиқ органлари томонидан давлат органларининг маълумотлар базаларидан реал вақт режимида солиқ тўловчиларнинг солиқ мажбуриятларини аниқлаш учун зарур бўлган маълумотларидан фойдаланиш тартибини жорий этиш белгиланган.

Юқоридаги нормалар эса, давлат органлари бўлмаган тадбиркорлик субъектларининг фаолиятига аралашиш, уларнинг маълумот базаларидан фойдаланиш ҳолатларини келтириб чиқаради.

Ушбуларни инобатга олган ҳолда, лойиҳада солиқ органлари томонидан фақат давлат органларининг маълумотлар базаларидан фойдаланиш тартибини жорий этиш назарда тутиш лозим.