Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси - Текширувлар бўйича саволлар ва жавоблар

№	*Савол*	*Жавоб*
1	Режали текширишлар учун асос бўлувчи ҳужжатлар	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 9-моддасида назорат қилувчи органлар томонидан юридик шахс бўлган хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини режали текшириш, шу жумладан, молия-хўжалик фаолиятини текширишлар учун қуйидаги ҳужжатлар асос бўлади: 1) махсус ваколатли орган ёки унинг тегишли ҳудудий бўлинмаси томонидан берилган, хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини текширишни ўтказишнинг мувофиқлаштирувчи режасидан кўчирма; 2) назорат қилувчи органнинг мувофиқлаштирувчи режа асосида чиқарилган, текшириш мақсади, текширувчи мансабдор шахсларнинг таркиби ва текширишни ўтказиш муддатлари кўрсатилган буйруғи. Шунингдек, текширувчилар текшириш ўтказишни тайинлаган назорат қилувчи орган мансабдор шахсининг хизмат гувоҳномаси ҳамда текширувчининг аттестациядан муваффақиятли ўтганлиги ва текшириш ўтказиш ҳуқуқи борлигини тасдиқловчи махсус гувоҳнома тақдим этишлари шарт.
2	Тадбиркорлик субъекти режали текширув ўтказиш бошланиши ҳақида қачон хабардор қилиниши керак?	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 10-2-моддасида назорат қилувчи орган режали текширув ўтказишнинг бошланиши ҳақида текширувни ўтказиш бошланишидан камида ўттиз календарь кун олдин тадбиркорлик субъектини текширувдан ўтказиш муддатлари ва предметини кўрсатган ҳолда, ёзма шаклда хабардор қилиши шарт деб кўрсатилган.
3	Режадан ташқари текширишлар назорат қилувчи органлар томонидан қайси ҳолларда ўтказилади?	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 12-моддасига кўра, режадан ташқари текширишлар назорат қилувчи органлар томонидан қуйидаги ҳолларда ўтказилади: 1) текширувларни ўтказиш зарурати Ўзбекистон Республикаси Президентининг ёки Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорларидан келиб чиққанда; 2) назорат қилувчи органга хўжалик юритувчи субъект томонидан қонунлар ва бошқа қонун ҳужжатлари бузилганлиги тўғрисида қўшимча маълумотлар келиб тушганда; 3) фавқулодда вазиятлар юзага келишининг олди олинаётганда; 4) санитария-эпидемиология вазияти мураккаблашганда, шунингдек қўшни давлатлардан юқумли касалликлар кириб келиши ва тарқалиши эҳтимоли вужудга келганда.
4	Режадан ташқари текшириш учун асос бўлувчи ҳужжатлар	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 12-моддасига кўра, хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини режадан ташқари текшириш учун махсус ваколатли органнинг текширилаётган объект номини, солиқ тўловчининг идентификация рақами, текширув ўтказиш мақсади, муддатлари ҳамда уни ўтказиш сабабларининг асослилиги кўрсатилган ҳолда режадан ташқари текшириш ўтказиш тўғрисида чиқарган қарори, шунингдек текширишни амалга оширувчи тегишли мансабдор шахслар таркиби ва текширувни ўтказиш муддатлари кўрсатилган буйруғи асос бўлиб хизмат қилади. Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2006 йил 6 майда 1573-сон билан рўйхатга олинган НҚОФМ республика кенгаши томонидан 2006 йил 11 мартдаги 06-01-01-сон қарори билан тасдиқланган "Назорат қилувчи органлар томонидан ўтказиладиган, тадбиркорлик субъектлари - юридик шахслар фаолиятини текширишларни мувофиқлаштириш тартиби тўғрисида"ги Низомнинг 3-қисмига кўра, тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текширишларни ўтказиш, уларни ўтказиш муддатини кўчириш, уларга бошқа назорат қилувчи органларни қўшиш ва текширишларни амалга ошириш ҳамда мувофиқлаштириш билан боғлиқ бошқа масалалар юзасидан қарорлар қарор ёки хат шаклида расмийлаштирилиб,тегишинча Кенгаш раиси (унинг ўринбосарлари) ёки ушбу Низомда назарда тутилган ваколатлар доирасида, вилоят ва туман комиссиялари раҳбарлари томонидан имзоланади.
5	Тадбиркорлик субъектларининг молия-хўжалик фаолиятини режали текширишлар даврийлиги	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 10-1-моддасига кўра, тадбиркорлик субъектларининг молия-хўжалик фаолиятини режали текширишлар даврийлиги қуйидагича: 1) кичик тадбиркорлик субъектлари ва фермер хўжаликларида- кўпи билан 4 йилда 1 марта; 2) бошқа тадбиркорлик субъектларида -кўпи билан 3 йилда 1 марта; 3) Янги ташкил этилган микрофирмалар, кичик корхоналар ва фермер хўжаликларида- улар давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан эътиборан дастлабки 3 йил мобайнида ўтказилмайди; 4) акциз тўланадиган товарлар ишлаб чиқарувчи янги ташкил этилган кичик корхоналар ва фермер хўжаликлари, шунингдек кичик тадбиркорлик субъектлари ва фермер хўжаликларининг бюджет ҳамда марказлаштирилган маблағлар ва ресурслардан мақсадли фойдаланиш билан боғлиқ молия- хўжалик фаолиятини текшириш-улар давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан эътиборан дастлабки 2 йил мобайнида ўтказилмайди.
6	Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини текшириш муддатлари неча кун деб белгиланган?	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 11-моддаси, Ўзбекистон Республикаси "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисидаги Қонуннинг 39-моддаси ҳамда Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 89-моддаларига мувофиқ хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини текширишни ўтказиш муддатлари ўттиз календарь кундан ошмаслиги лозим. Алоҳида ҳолларда махсус ваколатли органнинг қарорига биноан бу муддат узайтирилиши мумкин, бунда ушбу қоида кичик тадбиркорлик субъектларига нисбатан татбиқ этилиши мумкин эмас.
7	Текширишлар даврийлиги	Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 декабрдаги "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўрисида"ги Қонуннинг 11-моддасига кўра, хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолиятини текширишлар махсус ваколатли органнинг қарорига биноан режали тартибда кўпи билан йилига бир марта амалга оширилиши мумкин. Белгиланган нормалар ва қоидаларга ўз вақтида ҳамда тўла ҳажмда риоя этувчи хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолиятини текширишлар назорат қилувчи органлар томонидан кўпи билан икки йилда бир марта амалга оширилади, ушбу Қонуннинг 10-1-моддасида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. Хусусий корхоналар фаолиятини текширишлар назорат қилувчи органлар томонидан кўпи билан икки йилда бир марта, белгиланган тартибда амалга оширилиши мумкин, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.
8	Солиқ текшируви текширув ўтказилаётган йилдан олдинги неча йиллик фаолиятини қамраб олиши мумкин.	Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 91- моддасига кўра, солиқ текшируви солиқ тўловчининг текширув ўтказилаётган йилдан бевосита олдинги кўпи билан беш календарь йилдаги фаолиятини қамраб олиши мумкин.
9	Солиқ текширувларда кимлар холис сифатида жалб қилиниши мумкин?	Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 99- моддасига кўра, солиқ текширувининг натижасидан манфаатдор бўлмаган ҳар қандай вояга етган жисмоний шахслар холислар сифатида жалб этилиши мумкин. Давлат солиқ хизмати органлари ходимларининг холислар сифатида иштирок этишига йўл қўйилмайди. Холислар ўз иштирокида амалга оширилган ҳаракатларнинг ҳолати, мазмуни ва натижаларини баённомада тасдиқлашлари шарт. Улар содир этилган ҳаракатлар юзасидан ўз фикр-мулоҳазаларини баён этишга ҳақли, бу фикр-мулоҳаза баённомага киритиб қўйилиши керак.
10	Корхона корхона раҳбарияти вакиллари йўқлиги сабабли режали текширишни бошқа муддатга кўчириши мумкинми?	Текшириш корхонанинг далолатномани (маълумотномани) имзолашга ваколатли бўлган мансабдор шахсларининг йўқлиги сабабли бошқа муддатга кўчирилиши мумкин. Бундай ҳолатда тадбиркорлик субъекти текшириш бошлангунга қадар тегишли текширувчи органга текшириш муддатини кўчириш тўғрисида ариза бериш ҳуқуқига эга. Назорат қилувчи органларнинг марказий аппаратлари ҳамда уларнинг ҳудудий бўлинмалари тақдим этган асосларга биноан тегишлича Кенгаш ва унинг вилоят комиссиялари бундай тадбиркорлик субъектларини текширишни, истисно қолларда, бошқа муддатга кўчириш тўғрисида қарор қабул қилишлари мумкин.

Текширувлар бўйича саволлар ва жавоблар

Саволлар беринг