Shanxay hamkorlik tashkilotining Toshkent sammiti

2016-yil 23-24-iyun kunlari Ko‘ksaroyda Shanxay hamkorlik tashkiloti Davlat rahbarlari kengashining navbatdagi majlisi bo‘ldi. Majlis O‘zbekiston Respublikasi raisligida o‘tdi. 

ShHT sammiti tashkilotga a’zo davlatlar rahbarlarining tor doiradagi uchrashuvi bilan boshlandi.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov raisligida o‘tgan uchrashuvda Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Nursulton Nazarboyev, Xitoy Xalq Respublikasi Raisi Si Szinpin, Qirg‘iziston Respublikasi Prezidenti Almazbek Atamboyev, Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putin, Tojikiston Respublikasi Prezidenti Imomali Rahmon ishtirok etdi. 

Majlisda Shanxay hamkorlik tashkilotiga a’zo davlatlar o‘rtasida savdo-iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish, terrorizm, diniy ekstremizm va separatizmga qarshi kurashish, ShHT faoliyatini kengaytirish, mintaqaviy xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash masalalari muhokama qilindi. 

Shanxay hamkorlik tashkiloti 2001-yil 15-iyunda Shanxay shahrida O‘zbekiston, Qozog‘iston, Xitoy, Qirg‘iziston, Rossiya va Tojikiston imzolagan ShHTni tashkil etish to‘g‘risidagi deklaratsiya asosida tuzilgan. O‘zaro ishonch, do‘stlik va yaxshi qo‘shnichilikni mustahkamlash, siyosiy, savdo-iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy-gumanitar, energetika, transport va boshqa sohalardagi hamkorlikni rivojlantirish, o‘zi qamragan mintaqada tinchlik, xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash tashkilotning asosiy maqsad va vazifalari etib belgilangan. 

ShHT Xartiyasida a’zo davlatlar mustaqillik, hududiy yaxlitlik va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish, teng huquqlilik, o‘zaro anglashuv va fikrlarni inobatga olish, ichki ishlariga aralashmaslik, xalqaro munosabatlarda kuch ishlatmaslik va kelishmovchiliklarni tinch yo‘l bilan hal etish tamoyillariga amal qilishi qayd etilgan. 

O‘tgan 15-yilda tashkilotning mustahkam huquqiy asosi yaratildi, kotibiyati va tarkibiy tuzilmalari faoliyati yo‘lga qo‘yildi. ShHT nufuzli davlatlararo tashkilot sifatida xalqaro maydonda mustahkam o‘rin egalladi, ko‘p tomonlama hamkorlikning samarali mexanizmiga aylandi. 

O‘zbekiston tashkilotning asoschilaridan biri, ulkan iqtisodiy va geosiyosiy salohiyatga ega davlat sifatida uning faoliyatida alohida o‘rin tutadi. Mamlakatimiz ShHTga savdo-iqtisodiy, madaniy-gumanitar aloqalarni rivojlantirish, shuningdek, mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlash, terrorizm, ekstremizm, giyohvand moddalar va qurol-yarog‘larning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashishda muhim vosita sifatida qaraydi. 

O‘zbekiston Shanxay hamkorlik tashkilotiga uchinchi marotaba raislik qilmoqda. Mamlakatimiz ShHTga 2003-2004 hamda 2009-2010-yillarda raislik qilgan. 

O‘zbekistonning tashkilotga birinchi raisligi ham ShHT faoliyatini yangi mazmun bilan boyitgan. 2004-yil 17-iyunda Toshkentda bo‘lib o‘tgan sammit doirasida poytaxtimizda tashkilotning doimiy faoliyat yurituvchi organi – Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi ijroiya qo‘mitasi ochilgan. Xavfsizlik kengashlari kotiblari uchrashuvi yo‘lga qo‘yilgan. Bu ishlar ShHTning asosiy maqsadlaridan bo‘lgan tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash, turli tahdid va xavf-xatarlarning oldini olishda muhim omil bo‘lmoqda. 

2004-yildagi sammitda ShHTning vakolatlari va immunitetlari to‘g‘risidagi konvensiya, Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashishda hamkorlik to‘g‘risidagi bitim, ShHT huzuridagi kuzatuvchi maqomi to‘g‘risidagi nizom va boshqa qator hujjatlar imzolangan. Pokiston, Hindiston, Eron va Mo‘g‘ulistonga ShHT huzuridagi kuzatuvchi davlat maqomi berilgan. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan o‘sha yilgi sammitga Afg‘oniston rahbari ilk bor mehmon sifatida taklif qilingan. Keyinchalik Afg‘oniston ShHT huzuridagi kuzatuvchi davlat maqomiga ega bo‘ldi. 

O‘zbekistonning ikkinchi raisligi davrida amalga oshirilgan ishlar ham ShHT faoliyatini yangi bosqichga ko‘tardi. 2010-yil aprel oyida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Pan Gi Munning mamlakatimizga tashrifi chog‘ida ShHT va BMT kotibiyatlari o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risidagi Qo‘shma deklaratsiya imzolandi. Bu Shanxay hamkorlik tashkilotining mazkur global tuzilma bilan o‘zaro aloqalariga asos bo‘lib kelmoqda. 

2010-yil 11-iyun kuni Toshkentda o‘tgan sammitda, shuningdek, tashkilot doirasidagi masalalarni hal etishda muhim hujjatlar – ShHTning ish yuritish qoidalari va ShHTga yangi a’zolarni qabul qilish tartibi to‘g‘risidagi Nizom imzolangan. 

O‘zbekiston Respublikasi 2015-yil 11-iyuldan buyon tashkilotga raislik qilib kelmoqda. Mamlakatimiz a’zo davlatlar bilan birgalikda ShHT doirasidagi hamkorlikni kengaytirish, o‘zaro aloqalar muvofiqlashuvini yaxshilash, tashkilotning xalqaro maydondagi rolini kuchaytirish yuzasidan salmoqli ishlarni amalga oshirdi. ShHTning xalqaro aloqalarini rivojlantirish, xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash bilan bog‘liq tashabbuslarni ishlab chiqish va hayotga tatbiq etish orqali tashkilot faoliyati samaradorligini oshirishga alohida e’tibor qaratdi. 

Davlat rahbarlari ShHTning 15-yillik faoliyati asosiy natijalarini ko‘rib chiqdilar. Tashkilot nufuzli va ahamiyatli tuzilma sifatida xalqaro maydonda mustahkam o‘rin egallagani alohida ta’kidlandi. 

Majlisda xalqaro terrorizm, ekstremizm va uning boshqa ko‘rinishlari bugungi kunda dunyoning barcha mamlakatlari uchun birdek xavf solayotgani alohida ta’kidlandi. Ushbu tahdidlarga faqat hamkorlikda, jahon hamjamiyati harakatlarini birlashtirish orqali qarshi kurashish mumkinligi qayd etildi. 

ShHT Xartiyasi qoidalari va boshqa hujjatlariga muvofiq terrorizm, separatizm va ekstremizmga, narkotik moddalarning noqonuniy aylanishi, qurol-yarog‘, o‘q-dori va portlovchi moddalar bilan noqonuniy savdo, ommaviy qirg‘in qurollari va ularni yetkazib berish vositalari tarqalishiga qarshi birgalikda kurashish ShHT doirasidagi o‘zaro hamkorlikning ustuvor vazifalaridan biri ekani ta’kidlandi. 

O‘zaro hamkorlik, davlat suverenitetini hurmat qilish va boshqa mamlakatlar ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga asoslangan holda, xavfsiz, xolis va ochiq axborot makonini yaratishga doir sa’y-harakatlarni faollashtirish muhimligi qayd etildi. 

Majlisda ko‘p tomonlama hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari, mintaqa va dunyodagi vaziyatga oid dolzarb masalalar yuzasidan fikr almashildi. 

Iqtisodiyotning pasayishiga qarshi samarali kurashish borasida tajriba almashish, innovatsion texnologiyalarni joriy qilish, qulay investitsiyaviy va ishbilarmonlik muhitini shakllantirish, hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlarida uzoq muddatli o‘zaro manfaatli loyihalarni amalga oshirish va infratuzilmani rivojlantirish zarurligi ta’kidlandi. 

Majlisda transport kommunikatsiyalari, energetika, madaniyat, turizm va boshqa sohalardagi hamkorlikni rivojlantirish masalalariga ham alohida e’tibor qaratildi. 

Davlat rahbarlari kengashining kengaytirilgan tarkibdagi majlisida kuzatuvchi maqomidagi mamlakatlar delegatsiyalari rahbarlari – Afg‘oniston Islom Respublikasi Prezidenti Ashraf G‘ani, Belarus Respublikasi Prezidenti Aleksandr Lukashenko, Hindiston Respublikasi Bosh vaziri Narendra Modi, Mo‘g‘uliston Respublikasi Prezidenti Saxiagiyn Elbegdorj, Pokiston Islom Respublikasi Prezidenti Mamnun Husayn, Eron Islom Respublikasi tashqi ishlar vaziri Muhammad Zarif, sammit mehmoni – Turkmaniston Prezidenti Gurbanguli Berdimuhamedov ham ishtirok etdi. Shuningdek, majlisda ShHT Bosh kotibi Rashid Alimov, Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi ijroiya qo‘mitasi direktori Yevgeniy Sisoyev qatnashdi.

Sammitda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi o‘rinbosari Jefri Feltman, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi Ijroiya qo‘mitasi raisi – Ijrochi kotibi Sergey Lebedev, Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti Bosh kotibi Nikolay Bordyuja, ASEAN Bosh kotibi Le Liong Min, Osiyoda hamkorlik va ishonch choralari bo‘yicha kengashning ijrochi direktori Gun Szyanvey ham ishtirok etdi.  

Hindiston Respublikasi va Pokiston Islom Respublikasining ShHTga a’zo davlat maqomini olish yo‘lidagi majburiyatlari to‘g‘risidagi memorandumlar imzolangani Toshkent sammitining muhim voqealaridan bo‘ldi. 

Hindiston va Pokistonning ShHTning teng huquqli a’zosi maqomiga ega bo‘lishi tashkilot imkoniyatlarini kengaytirib, xalqaro maydonda dolzarb muammolarni hal etish, mintaqa va umuman dunyoda xavfsizlik va barqaror taraqqiyotni ta’minlaydigan ko‘p tomonlama mexanizm sifatida tashkilot rolini yanada oshirishga xizmat qilishi ta’kidlandi. 

Davlat rahbarlari Ozarbayjon Respublikasi, Armaniston Respublikasi, Kambodja Qirolligi va Nepalga ShHTning muloqot bo‘yicha sheriklari maqomini berish to‘g‘risidagi memorandum imzolanishini ma’qulladilar. 

Muzokaralar yakunida ShHT o‘n besh yilligining Toshkent deklaratsiyasi, ShHTning 2025-yilgacha rivojlanish strategiyasini amalga oshirish bo‘yicha 2016-2020-yillarga mo‘ljallangan harakatlar rejasini tasdiqlash to‘g‘risidagi qaror, ShHTga a’zo davlatlarning turizm sohasidagi hamkorligini rivojlantirish dasturi va boshqa hujjatlar imzolandi. 

Majlisda O‘zbekiston Respublikasining ShHTga raislik davridagi faoliyatiga yuksak baho berildi. 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov ommaviy axborot vositalari vakillari bilan uchrashuvda majlis o‘zaro ishonch va hurmat ruhida, ishchan kayfiyatda o‘tganini, erishilgan kelishuvlar ShHTga a’zo va kuzatuvchi davlatlar manfaatlariga xizmat qilishini ta’kidladi. 

ShHT Bosh kotibi Rashid Alimov O‘zbekistonning tashkilotga raisligi tarixiy ahamiyatga ega bo‘lganini, bu davrda barcha tadbirlar, jumladan, Toshkent sammiti yuksak saviyada tashkil etilganini alohida ta’kidladi. O‘zbekiston Respublikasi xalqi va rahbariyatiga samimiy minnatdorlik bildirdi. 

Shu bilan ShHTning Toshkent sammiti yakuniga yetdi. U tashkilot faoliyati samaradorligini oshirish, mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish va xavfsizlikni mustahkamlash yo‘lida muhim kelishuvlarga erishilgan sammit sifatida ShHT tarixidan alohida o‘rin oladi. 

ShHTga raislik Qozog‘iston Respublikasiga o‘tdi.