Jamoatchilik ekspertizasi o‘tkazilgan yana bir normativ-huquqiy hujjat loyihasi xususida 

“O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi to‘g‘risida”gi Qonunning 22-moddasida belgilangan Savdo-sanoat palatasining qonun ijodkorligi sohasidagi vakolatlarini amalga oshirgan holda, Palata tomonidan qonunchilik hujjatlari loyihalari yuzasidan Jamoatchilik ekspertizalari o‘tkazilib, ularning tadbirkorlik faoliyatiga ta'sirini baholagan holda, salbiy hamda ijobiy xarakterdagi Xulosalar berib kelinmoqda.

Xususan, joriy yilning o‘tgan davri mobaynida 616 ta normativ-huquqiy hujjat loyihasi Palata tomonidan ko‘rib chiqilib, Jamoatchilik ekspertizasi xulosalari berildi.

Misol uchun, O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi tomonidan ishlab chiqilgan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Davlat ishtirokidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlarning, shuningdek ularning affillangan shaxslarining va xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish vakolatlari berilgan davlat muassasalarining tashkil etishga (qayta tashkil etishga) monopoliyaga qarshi organning oldindan roziligini berish tartibini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qarori (ID-21539) loyihasi  jamoatchilik ekspertizasidan  o‘tkazilib, u yuzasidan quyidagicha Jamoatchilik ekspertizasi xulosasi berildi:

1. Loyiha ilovasi 2-bandi uchinchi xatboshisiga ko‘ra, “davlat ishtirokidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlarning affillangan shaxslari – ustav fondining (ustav kapitalining) 25 foizi va undan ortig‘i bevosita yohud bilvosita 25 foiz va undan ortiq miqdorda davlat ulushiga ega yuridik shaxsga tegishli bo‘lgan yuridik shaxslar. Bilvosita tegishlilik har bir keyingi affillangan shaxsga boshqa yuridik shaxsning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) 25 foiz va undan ortiq aksiya (ulushlari) tegishli ekanligini anglatadi”.

“Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonunning 85-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq jamiyatning yigirma foiz va undan ortiq foiz aksiyalariga egalik qiluvchi yuridik shaxs ushbu jamiyatning affillangan shaxslari deb e'tirof etilishi belgilangan.

Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, loyiha ilovasi 2-bandi uchinchi xatboshisidagi “25 foiz” so‘zlarini “20 foiz” so‘zlari bilan almashtirish maqsadga muvofiq.

2. Loyiha ilovasining 7-bandi to‘rtinchi xatboshisiga ko‘ra:

“Monopoliyaga qarshi organ davlat ishtirokidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlarni, shuningdek ularning affillangan shaxslarini va davlat muassasalarini tashkil etilishini quyidagi hollarda rad etadi, agar:     

     ...

davlat ishtirokidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlariga faoliyati muassisining tovarlari (resurslari) yoki tarmoq infratuzilmasidan foydalanish bilan bog‘liq bo‘lgan hamda xususiy tadbirkorlik subyektlari bilan raqobatlashadigan faoliyat bilan shug‘ullanadigan o‘zlarining affillangan shaxslarini tashkil etish taqiqlanadi, ushbu affillangan shaxslar raqobatchilari bilan teng shartlar asosida faoliyat yuritish sharoiti ta'minlangan holda bo‘lib yuborish natijasida tashkil etish bundan mustasno”.

Biroq, shuni ta'kidlash lozimki, davlat ishtirokidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlari affillangan shaxslarining raqobatchilari bilan teng shartlar asosida faoliyat yuritish sharoiti ta'minlanganligi holati qanday aniqlanishi ko‘rsatib o‘tilmagan.

Umuman olganda, affillangan shaxslarining raqobatchilari bilan teng shartlar asosida faoliyat yuritish sharoiti ta'minlanganligi holati keng tushuncha bo‘lib, uning aniq mezonlarini belgilash imkonsiz.

Bu esa, o‘z navbatida, noaniqliklarga, shuningdek, suiiste'mollik hamda korrupsiya holatlariga sharoit yaratib berishi mumkin.

Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, loyiha ilovasining 7-bandi to‘rtinchi xatboshisidan “ushbu affillangan shaxslar raqobatchilari bilan teng shartlar asosida faoliyat yuritish sharoiti ta'minlangan holda bo‘lib yuborish natijasida tashkil etish bundan mustasno” so‘zlarini chiqarib tashlash maqsadga muvofiq.

3. Loyiha ilovasining 7-bandi beshinchi xatboshisiga ko‘ra:

“Bunda, davlat ishtirokidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlarni, shuningdek ularning affillangan shaxslarini va davlat muassasalarini tashkil etilishi bo‘yicha xatti-harakatlar (bitimlar) iste'molchilarga sezilarli darajada naf keltirishini, tegishli tovar bozorda raqobat muhitiga salbiy ta'sir ko‘rsatmasligini isbotlab bersa, oldindan rozilik berish bo‘yicha iltimosnomasi monopoliyaga qarshi organ tomonidan qanoatlantirilishi mumkin”.

Shuni e'tiborga olish lozimki, iste'molchilarga sezilarli darajada naf keltirishi va tegishli tovar bozorda raqobat muhitiga salbiy ta'sir ko‘rsatmasligini isbotlab berish tartibi aniqlashtirilmagan.

Bu esa, o‘z navbatida, noaniqliklarga, shuningdek, suiiste'mollik hamda korrupsiya holatlariga sharoit yaratib berishi mumkin.

Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, loyihada iste'molchilarga sezilarli darajada naf keltirishi va tegishli tovar bozorda raqobat muhitiga salbiy ta'sir ko‘rsatmasligini aniqlash mezonlarini ko‘rsatib o‘tish lozim.